Afgelopen week lazen we in de media dat de IJslandse luchtvaartmaatschappij PLAY Airlines failliet is gegaan en dat consumenten die losse vliegtickets gekocht hebben, niet beschermd zijn en vrijwel zeker naar hun centen kunnen fluiten. Helaas gebeurt is het de laatste jaren vaker gebeurd dat luchtvaartmaatschappijen het loodje leggen. De oorzaken lopen uiteen, maar als je kijkt naar de afgelopen 5 jaar, dan zie je dat de COVID-19-pandemie en de hierop volgende financiële problemen de luchtvaartsector hard getroffen hebben.
De afgelopen vijf jaar hebben tientallen airlines die zich (hoofdzakelijk) richtten op passagiersvervoer het loodje gelegd. Sommige van deze bedrijven hebben een doorstart gemaakt. Bij het Italiaanse Alitalia, dat niet van een ondergang te redden viel, is het anders gelopen. Het iconische Alitalia werd in oktober 2021 na jaren van staatssteun en mislukte reddingspogingen failliet verklaard; de nieuwe staatsmaatschappij ITA Airways nam een deel van vloot en routes over.
Afscheid van bekende namen
De lijst van verdwenen maatschappijen bevat een aantal namen die bij veel reizigers bekend in de oren klinken. Zo ging het Britse Flybe in maart 2020 ten onder. Flybe was jarenlang de grootste regionale luchtvaartmaatschappij van het Verenigd Koninkrijk en vloog ook op een aantal Europese bestemmingen. Al voor de pandemie had het bedrijf moeite om winst te maken, maar de plotselinge ineenstorting van de markt in het voorjaar van 2020 betekende het definitieve einde. Een doorstartpoging volgde nog in 2022, maar ook die hield het niet langer dan een jaar vol.
Het Duitse Germanwings, een dochter van de Lufthansa Groep, hield in 2020 op te bestaan. Deze prijsvechter vloog vooral op binnenlandse en Europese routes en had een trouwe klantenkring. Toen de pandemie Lufthansa dwong om drastisch te reorganiseren, werd besloten om Germanwings volledig op te doeken en de activiteiten in Eurowings onder te brengen. Daarmee verdween een merk dat meer dan tien jaar had meegedraaid in de low-costmarkt.
Ook LEVEL Europe, de Oostenrijkse tak van het internationale LEVEL-concept van IAG, moest in 2020 stoppen. LEVEL was bedacht als een merk voor goedkope vluchten binnen en buiten Europa. In Oostenrijk opereerde de maatschappij vooral vanuit Wenen, maar de combinatie van hevige concurrentie en de coronacrisis maakte het project onhoudbaar.
Daarnaast besloot Lufthansa om SunExpress Deutschland in de zomer van 2020 te sluiten. Deze Duitse dochter van het Turks-Duitse samenwerkingsverband SunExpress verzorgde vooral vakantiecharters vanuit Duitsland naar zonbestemmingen rond de Middellandse Zee. Het moederbedrijf SunExpress uit Turkije bleef wel bestaan, maar zonder de Duitse tak.
Een recent voorbeeld is het Belgische Air Belgium. Deze maatschappij werd in 2016 opgericht met de ambitie om langeafstandsvluchten uit te voeren vanuit Brussel en Charleroi. Het bedrijf kampte echter voortdurend met verliezen. In 2023 stopte Air Belgium al met passagiersvluchten en concentreerde zich op vracht, maar dat bleek niet voldoende. In 2025 werd het faillissement uitgesproken en verdween de naam definitief uit het luchtruim.
Kleine en onbekende spelers die verdwenen zijn
Naast de grote namen zijn er tal van kleinere maatschappijen verdwenen die minder bekend waren bij het grote publiek, maar wel een belangrijke rol speelden in hun regio of niche.
Een voorbeeld is Air Antwerp, dat in 2019 werd opgericht om de route Antwerpen–Londen City te bedienen. Het bedrijf hoopte op een vaste zakenreizigersmarkt, maar de pandemie gooide roet in het eten. In 2021 viel het doek en was de verbinding alweer verleden tijd.
In Scandinavië ging Jet Time, een Deense chartermaatschappij, in 2020 failliet. Jet Time vloog vooral vakantievluchten in opdracht van touroperators. Na een doorstart in afgeslankte vorm keerde het bedrijf terug onder de naam Jettime, maar de oorspronkelijke maatschappij bestaat niet meer.
Ook in Italië zagen we start-ups verdwijnen. EGO Airways, opgericht met veel ambitie om regionale routes te bedienen, hield het maar kort vol. Problemen met leased vliegtuigen zorgden ervoor dat de maatschappij in 2022 alweer moest stoppen, nog voordat het echt voet aan de grond had gekregen.
In Roemenië ging Blue Air, ooit een serieuze low-cost speler, in 2022 onderuit. De overheid bevroor rekeningen vanwege schulden en de maatschappij kon geen vluchten meer uitvoeren. Hoewel Blue Air groter was dan de andere voorbeelden, bleef het voor veel internationale reizigers een onbekende naam.
Ten slotte is er Niceair, een IJslandse luchtvaartmaatschappij die in 2022 vanuit Akureyri begon te vliegen op bestemmingen in Europa. Het plan was om Noord-IJsland beter te verbinden met het buitenland. Toen de enige leased Airbus werd teruggetrokken en er geen vervanger beschikbaar was, moest het bedrijf in 2023 de deuren sluiten.
Jouw rechten als passagier
Heb je een los vliegticket gekocht en gaat de luchtvaartmaatschappij waar je mee zou vliegen failliet? Dan heb je een probleem. In de meeste gevallen krijg je je geld niet terug. Anders dan bij pakketreizen, waarbij je via een reisorganisatie vliegt en beschermd bent door bijvoorbeeld de ANVR- of SGR-regelingen, is er bij losse tickets meestal geen vangnet. Je staat dan als schuldeiser in de rij bij de curator en de kans dat je nog iets terugziet, is klein.
Soms kun je via je creditcardmaatschappij het bedrag terugvorderen, zeker als je betaald hebt met een kaart die aankoopbescherming biedt. Ook kan een reisverzekering in uitzonderlijke gevallen dekking geven, maar dat verschilt per polis. Het is daarom belangrijk om vooraf te controleren welke bescherming je hebt.
Wanneer een airline failliet gaat terwijl je al op bestemming bent, moet je vaak zelf op zoek naar een alternatief ticket terug naar huis. Grote maatschappijen bieden in zo’n situatie soms nog hulp of overstapmogelijkheden, maar dat is geen verplichting. De harde realiteit is dat de bescherming van passagiersrechten bij faillissementen beperkt is en dat het risico grotendeels bij de consument ligt.